مسجد جامع عتیق شیراز معروف به خدای خانه در جوار حرم شاهچراغ قرار دارد، ساعت بازدید مسجد جامع عتیق شیراز همه روزه از ۸ صبح تا ۱۸ میباشد، هزینه ورودی مسجد جامع عتیق شیراز ۵ هزار تومان برای ایرانیها و ۱۰۰ هزار تومان برای خارجیها است، مسجد عتیق یکی از زیباترین مساجد تاریخی شیراز است که در بین شیرازیها اهمیت بسیار بالایی دارد، به گفته برخی مورخین در ابتدا و دوران هخامنشیان، اینجا یک آتشکده زرشتی بوده که با ورود اسلام به ایران، به مسجد تغییر کاربری داده است.
مسجد جامع عتیق شیراز کجاست؟
برای بازدید از مسجد عتیق با خودروی سواری، نقشه مسجد جامع عتیق شیراز در اول مقاله را دنبال کنید، شما میتوانید خودروی سواری خود را در پارکینگ عمومی بین الحرمین شاهچراغ پارک کنید تا با خیالی آسوده مشغول بازدید از معماری بی نظیر این مسجد شوید، همچنین ایستگاه متروی وکیل الرعایا، نزدیکترین مترو به مسجد جامع عتیق در فاصله ۱.۶ کیلومتری این مکان و آن سوی بازار وکیل قرار دارد.
- آدرس مسجد جامع عتیق شیراز: خیابان ۹ دی، جنب حرم شاهچراغ
مسجد جامع عتیق
مسجد جامع عتیق دقیقا در جوار یکی دیگر از جاذبههای مذهبی شیراز یعنی حرم شاهچراغ قرار دارد، این مسجد امروزه به عنوان قدیمیترین مسجد شهر شیراز شناخته میشود، در مسجد جامع عتیق یک مسجد دیگر به نام مسجد جمعه یا آدینه وجود دارد که قدمت آن از خود این محل بیشتر است.
از لحاظ شکل ظاهری و سبک معماری در این مسجد از سادهترین روش مهندسی ایران قدیم استفاده شده و نمای کلی آن از کاشیهای فیروزه ای زیبا و آجرهای خشتی و آینه کاری تشکیل شده است، این مکان به قدری قدیمی و ریشه دار بود که جز اولین آثار ثبت شده در میراث فرهنگی ایران میباشد، مسجد جامع عتیق در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در دوره پهلوی اول با شماره ۷۲ به عضویت اثار ملی درآمد و از آن پس نگاه ویژهای به این اثر تاریخی میشد و باعث شد که امروزه یکی از برترین سازههای به جا مانده از دوره ایلخانیان باشد.
سبک معماری مسجد عتیق
اگر برای اولین مرتبه به بازدید از این مسجد مراجعه میکنید، میتوانید از شش درب ورودی آن وارد مسجد شوید، این دربها که با زیباترین شیوه مهندسی ایران قدیم طراحی شدهاند در بخشهای شمالی، جنوبی، غربی و شرقی آن قرار دارند، مسجد جامع عتیق شیراز دارای بخشهای درونی مختلفیست که در ادامه به معرفی آنها پرداختهایم :
یکی از ماورایی ترین بخشهای این سازه مذهبی، دیوار ندبه آن است که در افسانهها آمده است، در اولین معراج بزرگ پیامبر که از مسجد النبی تا مسجدالاقصی صورت میگرفته، براق (اسب آسمانی) از همین محل به سوی حضرت شتافته تا ایشان را در این سفر آسمانیش همراهی کند، همچنین در دورههای قدیم در این بخش از مسجد هر هفته دعای ندبه برگزار میشده است.
کعبه ثانی
یکی دیگر از بخشهای مهم و دیدنی مسجد جامع عتیق، کعبه ثانی ان است که در کتب مختلف تاریخی به نامهای دیگری همچون خدایخانه، بیت المقدس و دروازه زمان ذکر شده، این یک ساختمان و عمارت دقیقا در مرکز حیات اصلی مسجد قرار دارد و جنس بدنه آن تمام از سنگهای مرمر سفید رنگ و آجرهای خشتی همراه با تزئینات بی نظیر و گچ بریهای هنرمندانه است.
عمارت کعبه ثانی دارای دو قسمت ایوان با متراژ ۱۵ متر و اتاقی با ۴۸ متر مربع میباشد، در درون این اتاق و ایوانها آثار معماری زیبای ایران قدیم نمایان است، آثاری همچون مقرنس کاریهای پیشرفته، آینه کاری، طرحهای مینیاتوری، طرحهای خوشنویسی از ایات قرآنی و وقایع مهم تاریخی، اشعار زیبا از حافظ و سعدی به چشم میخورد.
کتیبه مسجد جامع عتیق
یکی دیگر از دیدنیهای موجود در خدای خانه مسجد عتیق، کتیبهای سنگیست که در آن یک خط خوشنویسی شده به زبان ثلث در توضیح از معرفتهای پنهان موجود در قرآن درج شده است، در یکی دیگر از معتبرترین کتب تاریخی شهر شیراز آمده است که این عمارت یعنی اتاق کعبه ثانی، در گذشتههای دور و بعد از حمله اعراب به ایران، محلی برای تلاوت و کتابت قرآن بوده است.
به علت نبود صنعت چپ در آن سالها، افرادی شروع به تلاوت قرآن میکردند و شاگردانی در همان لحظه مشغول به نوشتن آیات به صورت خطی بودند، برخی دیگر هم این مکان را محل دفن عثمان حاکم بخت اعراب میدانند، یکی از قدیمیترین قرآنهای یافت شده در مسجد جامع عتیق که مربوط به دوره حکومت شاه اسماعیل صفوی بوده امروزه در موزه مشهور پارس شیراز نگهداری میشود که تمام آیات آن به صورت دستی و زیبا نوشته شده است.
اثر ۱۲ امام در مسجد جامع عتیق
این درب دقیقا در بخش شمال شرقی مسجد جامع عتیق شیراز قرار دارد و علت نام گذاری آن به نام ۱۲ امام ، وجود نام هر دوازده امام شیعیان به صورت کتیبهای و سنگ نوشته بر روی سقف هشتی ورودی این درب است، در هنگام ورود به مسجد جامع عتیق، شما با یک گنبد بزرگ و ۲ گلدسته زیبا بر روی آن مواجه میشوید، این بخش از محل را طاق مراورید نام گذاشتهاند و علت آن، زیبایی بیش از حد این طاق نما و گلدستههایش است، دقیقا در مرکز این طاق نما از داخل یکی از برترین سورههای قرآنی یعنی توبه درج شده و در گوشه شرقی این عمارت پلههایی زیبا وجود دارد تا بتوان به پشت بام طاق مروارید و گلدستههای زیبای آن مراجعه کرد.
طی دستور اداره میراث فرهنگی در دوره پهلوی دوم در سال ۴۷ شمسی یک شبستان بزرگ و زیبا در بخش شمالی طاق مراورید ساخته شد که امروزه به عنوان دفتر مدیریتی و اداری مسجد مورد استفاده قرار میگیرد، یکی از مهم ترین و در واقع درب اصلی مسجد عتیق ، درب بخش غربی آن است، دربی که در باتدای آن کاشی کاری ها و آثار مینیاتوری اسلامی منقش به ایات قرآنی به چشم میخورد، در همین درب یکی از قدیمی ترین کتیبه های نصب شده بر سقف این مسجد که مربوط به دوره حکومت شاه عباس صفوی است را می توان مشاهده کرد.
بخش جنوبی مسجد جامع عتیق
در درب جنوبی مسجد جامع عتیق یک شبستان بزرگ به همراه یک طاق نمای نیمه مدور قرار دارد که تا سال ۱۳۴۷ شمسی نیمی از آن تخریب شده بود، اما در آن سال به دستور اداره میراث فرهنگی این شبستان بزرگ و زیبا بازسازی گردید، اما کتیبهای که با خط ثلث در بالای طاق این شبستان قرار داشت، دیگر به حالت اولیه خود بازگردانده نشد و امروزه نیمی از آن باقی مانده است، سقف این طاق نما دارای نقوشی از سورههای قرآن و نام پنج تن آل عبا میباشد که با زیباترین شکل ممکن نوشته شدهاند.
چهل ستون مسجد جامع عتیق
شاید واستون جالب باشه که در همین شبستان تعداد چهل ستون سنگی مکعب شکل قرار دارد که در کتب تاریخی به شبستان چهل ستون نام برده شده، طول و عرض هر کدام از این ۴۰ ستون ۲ متر میباشد.، از دیگر بخشهای دیدنی این محل میتوان به شبستان اصلی و تازه ساز در بخش جنوب غربی مسجد، طاق نمای بزرگ و تزئین شده به ایات قرآنی در بخش شرقی مسجد، صحن اصلی مسجد جامع عتیق با مساحت ۱۶۷۵ متر مربع که بوسیله سنگهای مرمر فرش شده اشاره کرد و بازدید از هر کدام از این بخشها خالی از لطف نیست.
تاریخ مرمتهای مسجد جامع عتیق
در طول سالیان دراز این مسجد دستخوش تخریب و مرمتهای فراوانی بوده است، خرابیهایی که به علت زمین لرزه، جنگ و بلای طبیعی به آن تحمیل شده و مرمت هایی که توسط افراد نامی در دورههای مختلف تاریخی صورت گرفته است، مهمترین این وقایع به شرح زیر هستند :
- تاریخ ساخت مسجد جامع عتیق به سال ۲۸۱ هجری قمری برمیگردد.
- تایرخ ساخت بنای کعبه ثانی در مسجد جامع عتیق به سال ۷۵۲ هجری قمری بر میگردد.
- اولین مرمت در سال ۶۵۰ هجری قمری در دوره اتابکان فارس صورت گرفت.
- مرمت دیگری در سال ۸۱۷ هجری قمری در دوره حکومت تیموریان صورت گرفت.
- دیگر بازسازی مسجد جامع عتیق در سال ۹۷۳ هجری قمری و در دوره حکومت شاه طهماسب اول صورت گرفت.
- همچنین در سال ۱۰۲۶ هجری قمری در دوره حکومت شاه عباس کبیر مرمت مهمی انجام گرفت.
- در دوره حکومت شاه سلیمان صفوی در سال ۱۰۹۲ هجری قمری مرمت دیگری صورت گرفت.
- و در سالهای ۱۳۱۸، ۱۳۲۶ و ۱۳۷۴ شمسی مرمتهای دیگری به دست اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری صورت گرفت .
تاریخچه مسجد جامع عتیق شیراز
مسجد جامع عتیق شیراز تا به امروزه میزبان مشهورترین جهانگردان در تاریخ بوده است، که از نامیترین آنها میتوان به ابن بطوطه، جهانگرد مشهور فرانسوی شاردن اشاره کرد که در سفرنامههای خود به شکوه و عظمت مسجد عتیق اشاره کردهاند.
همچنین حضرت حافظ یکی از معتبرترین و بهترین شاعران فارسی زبان، به گفته مورخین در این مسجد تاریخی هر هفته به خواندن قرآن مشغول بوده در یکی از قدیمیترین کتابهای تاریخی فارسی زبان به اسم هفت اقلیم به این نکته اشاره شده، که این مسجد یکی از مهمترین مراکز عرفانی برای حافظ محسوب میشده، به طوری که در طول زندگیش هر هفته در شبهای جمعه برای خواندن قرآن و نیایش به اینجا مراجعه میکرده است.
یکی دیگر از افراد مشهوری که در این محل رفت و آمد داشته است، سومین شهید محراب آیت الله دستغیب شیرازیست، کسی که به مدت ۴۰ سال هر روز در این مکان به اقامه نماز و موعظه پرداخته و امروزه جز یکی از برترین اساتید معنوی اسلام میباشد، به علت قدمت زیاد این سازه، در تعداد زیادی کتب تاریخی نام آن آورده شده است و در پی آن داستانهایی افسانهای و ماورایی از این مسجد روایت میشود که مهمترین آنها به شرح زیر هستند :
- بومیان قدیم شیراز عقیده داشتند که در عمارت خدایخانه یا کعبه ثانی، عصای تاریخی حضرت موسی قرار دارد.
- در روایاتی دیگر آوردهاند که قبل از اینکه مسجدالقصی قبله مسلیمن باشد این مسجد قبله مسلمانان بوده و امروزه یکی از القاب کهن آن هم مسجد القصی است.
- قبل از حمله اعراب به شیراز، این مسجد محل آتشکده زرتشتیان بوده و در اسناد زرتشتیان این مورد ثبت شده.
- یکی دیگر از مردم شیراز در خاطرههای خود اعلام کرده که حضرت عیسی، میکائیل و اسرافیل را به چشمان خودش در این مسجد مشاهده کرده است.
- این مسجد یکی از مهمترین پایگاهها در دوره قبل از حکومت اسلامی بوده که با ریاست ایت الله دستغیب کنترل میشده.
نظرات مسجد جامغ عتیق
قبل از مطالعه تجربیات و نظرات مسافران درباره بازدید از مسجد جامع عتیق، توصیه داریم در این شیرازگردی، سری به جاهای دیدنی نزدیک مسجد عتیق همچون موزه شاهچراغ در داخل حرم، مسجد نصیرالملک و خانه نصیرالملک در ۲۵۶ متری، خانه منطقی نژاد در ۴۰۰ متری و مدرسه خان در ۲۹۰ متری این مکان بزنید، در پایان منتظر امتیاز و نظرات شما درباره مسجد جامع عتیق شیراز در بخش کامنتها خواهیم بود.
بیشتر بخوانید
مسجد جامع عتیق کهنترین مسجد شیراز میباشد که مسجد جمعه یا آدینه نیز نامیده میشود. بنای اولیه این مسجد در سال ۲۸۱ هجری قمری در زمان عمرو لیث صفاری ساخته شدهاست. بعدها شاه اسحق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که آن را خدایخانه یا دارالمصحف مینامند و مکان نگهداری قرآن مجید و مکان تلاوت آن بودهاست. کتیبه سنگی آن از نمونههای ارزنده هنر خطاطی بهشمار میرود. این کتیبه به خط یحیی الجمالی الصوفی خطاط نامدار زمان شاه اسحق نوشته شده و حاوی جملاتی در شان قرآن مجید است.
مسجد جامع عتیق کهن ترین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعه یا آدینه نیز می گویند
در زمان شاه ابواسحق اینجو مسئولیت دارالمصحف به خواجه شمس الدین متخلص به حافظ شیرازی سپرده شده بود و ایشان خود را ملزم کرده بود که هر شب جمعه در این مسجد به تلاوت قرآن بپردازد
از پوستر های قبل از انقلابی که روی دیوار ها هست، حس صفر به دل تاریخ بهتون دست میده، دقیقا پشت شاه چراغ هست، از داخل شاه چراغ برید.
حیف و صد حیف که به مسجد زیبا رسیدگی نشده و هر روز داره خرابتر میشه!
نمیدانم که چرا اینقدر این مکان را دوست دارم.
شاید به این خاطر که تاریخ آن به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش باز میگردد. در این مکان از هزاره پیش مردم به انجام مراسم خود میپرداختند.
در ساختمان آن از هر دورهای از ساسانیان، صفویان و قاجاریان یادگار داریم.
این مسجد رو به قبله ساخته نشده. بلکه در امتداد جهتهای جغرافیایی ساخته شده. و این نیز یکی از نشانههای آتشکده در قلب آن است.