قلعه پرتغالی‌ها تیس یا قلعه تیس یکی دیدنی‌های تیس در ۱۱ کیلومتری بندر چابهار در لیست جاهای دیدنی چابهار قرار دارد، همانطور که در نقشه تیس مشاهده می کنید، ایجا از روستاهای ساحلی ایران در جنوب شرقی کشور بوده که بیشتر به خاطر اسحل تیس از بکرترین سواحل ایران مورد توجه مسافران قرار دارد.
از آنجایی که در برهه ای از تاریخ تمام نواحی جنوبی کشورمان به استعمار پرتغالی ها در آمد، آنها با ساخت تعداد زیادی قلعه های نظامی سعی بر گسترش نیروهای خودی در خاک ایران داشتند که یکی از همین قلعه ها در نزدیکی شهر چابهار قرار گرفته شده است و در سال ۱۳۵۴ به ثبت میراث ملی ایران در آمد.
تاریخچه قلعه پرتغالی‌ها چابهار
این دژ به ابعاد ۵۴ در ۲۶ متر ساخته شده‌است. پهنا ساختمان بر پهنهٔ دماغه‌ای که پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است. در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی قرار دارد و دارای چهار گوشواره خلفی که در پشت دیوارهای هشتی واقع شده‌اند. هر کدام از آنها خود یک اتاقی است که با پی‌های قطور ساخته شده‌اند. دارای ایوانی است که با دو پله با حدود یک متر ارتفاع از سطح حیاط دژ بلندتر است. در گوشه شمال شرقی آثار اتاق‌هایی وجود دارد که اکنون خراب شده‌اند؛ و هر کدام دارای یک اتاق بزرگ‌تر مشرف به ایوان اختصاصی هستند. شیوهٔ ساخت بنا (اتاق‌ها و ایوان‌ها) شبیه به کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده‌است. در سه طرف حیاط حجره‌ها و اتاق‌هایی حجره‌ها و اتاق‌های گوش شمالی وجود دارند.
دژ پرتغالی‌ها تیس
در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده می‌شود. برج سوی راست که در جنوب قرار دارد به صورت یک اتاق با یک ایوان و یک شاه‌نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل شکل پی‌سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع ۵.۶ متر باقی مانده‌است. مصالح بکار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ می‌باشند و آثاروتزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدسته‌های باقی مانده‌اند، این مناره برای دیدبانی به کار می‌رفته‌است؛ و چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده می‌شود.
معماری قلعه پرتغالی‌ها تیس
سبک ساخت و نوع مصالح بکار رفته مناره و گوشواره به سبک سلجوقی می‌باشد؛ و تعمیرات بعدی که در اتاق‌ها و ایوان‌ها انجام شده بیشتر سبک صفوی و سبک دوران قاجار است. در گوشه‌های حیاط دژ آثاری از آب انبارها به چشم می‌خورد که از سنگ و ساروج و گچ ساخته شده‌اند. در بیرون دیوار بلند دژ آثار چاهی وجود دارد که در سنگ صخره کنده شده و لبه چاه بااستفاده از سنگ و ساروج محکم شده‌است. در بخش سقف دژ چوبهایی بکار رفته‌است که احتمالاً از مناطق دیگر به اینجا آورده شده‌اند.
تزئینات دور منار آجر چینی شبیه سبک تزئینات منارهای دوره سلجوقی می‌باشند اگر چه از بین رفته‌اند ولی نقش‌هایی به خط عربی و خط کوفی از اثر برجستگی‌ها و گودی‌ها مشخص می‌شود. اندازه اتاق‌ها معمولاً ۳*۴ متر یا کمتر است که دور یا چهار سوی یک پهنه پهناور واقع شده‌اند.
داستان قلعه پرتغالی‌های چابهار
در کتاب باستان‌شناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمده‌است: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یک سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد که بنُا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگی از سوی دریا کشیده‌اند برای باراندازی وغیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده‌است.»
البته باید این نکته را بدانید که اگر امروز به دیدن این مکان تاریخی مراجعه کنید تنها مخروبه ای مشاهده خواهید کرد که با دقت بیشتر شاید بخش های مختلف قلعه را خودتان شبیه سازی کنید، این مکان در مکانی بالاتر از سطح آب های زمینی ساخته شد تا سربازان دید خوبی به اطراف داشته باشند، کل مصالح استفاده شده در ساخت این محل شامل آجر، سنگ و ملات باستانی ساروج می شود که ترکیبی از معماری های قجری و صفوی در طول تاریخ به آن افزوده شد.آدرس و نقشه قلعه پرتغالی‌ها تیس دربالابرای مسیریابی شما درج شده است.
بیشتر بخوانید
