چوخا ( چوقا ) لباس و پوشش مردان بختیاری است که از پشم گوسفند درست شده و بدون آستین می باشد و در زمستان لباس های ضخیم تر و در تابستان لباس نازک تری برای زیر آن استفاده می شود. گفته می شود این لباس در اصل برای یکی از خان های لر بوده که چوخای خود را به خان بختیاری هدیه داده و بعد از آن خان بختیاری به نشانه احترام و سپاس از هدیه ای که دریافت کرده، به بزرگان ایل خود دستور میده که ازین لباس استفاده کنند، که بعد کم کم در میان همه مردان ایل بختیاری استفاده از چوخان رایج می شود تا جاییکه امروزه حتی بختیاری های شهرنشین نیز در جشن ها و مراسمات خود ازین لباس محلی زیبا استفاده می کنند.
چوخا یا چوقا؟
چوخا سفید با راهراهای سیاه است که با پشم گوسفند و به دستان زنان عشایر درست می شود، که این نمونه اصلی چوخا (چوقا) می باشد ولی نمونه دیگری چوخا با پارچه نخی و نازکتر، اما باهمان طرح و رنگ، دوخته می شود که در شهرهای بختیار نشین به فروش می رسد، اما باز نمونه اصلی چوخا همان نمونه پشمی آن است با این حال بخاطر نوع دوخت و الیاف مرغوب آن استفاده ازین نمونه چوخا حتی در فصل تابستان نیز ممکن است.
چوخا یا چوقا یعنی چی؟
چوخا به بالاپوش مردانهای میگویند که بلندایش تا زیر زانو است، بدون دکمه و آستین و یقه است، بافت خانگی از نخ پشم یا نخ پنبه دارد و مردان آن را به عنوان بالاپوش، روی لباسهای دیگرشان میپوشند. این بالاپوش هنوز در بعضی مناطق ایران استفاده میشود و جزئی از لباس مردان محسوب میشود. امّا خود واژه چوخا به چه معنی است؟
گفته شده که «چوخه» یعنی ردای سفید پشمی که در گذشته راهبان مسیحی میپوشیدند. البته به معنای نوعی بارانی هم خوانده میشود. در فرهنگ رشیدی، چوخا به معنی جامه بدون آستین آمده که درویشان و مسافران میپوشند. در فرهنگ معین، چوخا را به معنی جامه پشمی خشنی که چوپانان و برزگران میپوشند آورده است.
در آذربایجان، چوخا به کُت و رِدایی گفته میشود که یک جامه مردانۀ قفقازی است. این بالاپوش، بلند و دارای کمر چیندار است.
انواع چوخا
چوخای کیارثی بافت-چوخای سالاری- چوخای موری، نمونه های چوخاهایی هست که در میان طایفه های کیارثی، سالاری و موری بافت می شود و از با کیفیت ترین آن چوخای کیارثی بافت می باشد.
چوخا قشقایی
به نظر میرسد چوخا از لرهای همسایه یا بومیان غیر قشقایی به میان مردمان قشقایی راه پیدا کرده است و به مرور جنبه تشریفاتی و رسمی یافته است. به این صورت نبوده که چوخا را در همه حال بپوشند و گفته شده در جشنها، شکار و جنگ یا دیدار از رئیس بزرگ ایل قبای نازکی به نام چوخا میپوشیدند که با دو نوار قیطان، به دنبالههای ریشهدار محکم میشد. آنها هم مثل بختیاریها چوخاهایشان را روی لباس میپوشیدند. گفته شده چوخاهای پشمی و نخی قشقاییها که مرغوب هستند از مکه، کویت و دیگر سرزمینهای حاشیه خلیج فارس میآمدند
متاسفانه بعد از ممنوعیت پوشیدن لباسهای بومی توسط رضاخان، چوخاها تا مدّتی از رواج افتادند تا بعد از انقلاب اسلامی دوباره به مرور جایگاه خودشان را میان پوشاک رسمی مردان قشقایی پیدا کردند.
چوخا گیلانی
بین گیلانیها چوخا بیشتر لباس کوهنشینان است و معمولا چوپانان و دهقانان آن را میپوشند. در گویش گیلکی واژه «پشمه چوقا» به معنی کت پشمی مرد روستایی است که معمولا در هوای بارانی گیلان بوی خاصی میگیرد. چوخا معمولا در میان گیلانیها از پشم خالص است و پشمینهای ضخیم محسوب میشود.
چوخا کردی
چوخای کردها «چوخه و رانک» نامیده میشود که از جنس کرک بز است. البته با توجه به پراکندگی کردها در بخشهای مختلف ایران، اندک تفاوتی در این پوشاکشان گاهی از نظر جنس و طرح وجود دارد. مثلا کردهاس خراسان در زمستان چوخایی از جنس پشم شتر و کرک بز به تن میکنند که دست باف زنان است. کردهای قوچان، دامادهایشان چوخا یا قبای کردی میپوشند از پارچه ابریشمی به نام «الجه» و قبایی که ۴ انگشت از چوخا کوتاهتر است. البته مردان دره گز (شمال شرقی قوچان)، نوعی چوخای ضخیم هم دارند که از پشم زبر یا موی بز بافته میشود و آن را روی شانهشان میندازند. کردهای کرمانشاه چوخاهایشان به شکل نیم تنه جلو بازی است که روی پیراهنشان میپوشند.
سخن پایانی
همانطرو که متوجه شدید چوخا یکی از اصیل ترین لباس های سنتی بومیان ایران زمین می باشد که شهرت جهانی دارد، منتظر نظرات شما درباره این لباس محلی زیبا هستیم.
بیشتر بخوانید
- مقایسه ۳ سایت برتر فروش بلیط هواپیما در ایران
- هتل های ۵ ستاره
- سوغات اراک
- ۱۳ حقیقت جالب درباره تاجیکستان
- سوغاتی های مراغه
باسلام
چوخا(دربین لر های فیلی) یا چوقا(بختیاری ها) یا چقه(لر های جنوبی)
آن چیزی که شما درباره چوقا گیلانی و چوقای کردی فرمودید در واقع چوقا نیستن و کردکی یا کپنک هستند
تفاوت چوقا و کپنک در این است که
چوقا از نخی که از پشم بدست می آید درست میشود و بافته میشود
ولی کپنک یا کردکی از پشم فشرده که همان نمد است بدست می آید
کپنک و کردکی تقریبا در همه ایران و اقوام مختلف موجوده
اما چوقا فق در بین ایلات لر و همینطور قشقایی های عزیز که در همسایگی لر ها بودند وجود دارد
با تشکر