بقعه هارونیه امام محمد غزالی معروف به زندان هارون الرشید مشهد یا ساختمان هارونیه در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار دارد، زندان هارونیه مشهد که با نام گنبد هارونیه هم در بین مردم و گردشگران شناخته می‌شود، دقیقا در مسیر آرامگاه فردوسی و ارگ تاریخی کهندژ یکی از اماکن تاریخی مشهد مقدس در ۲۳ کیلومتری شمال این شهر در مسیر جاده مشهد به چناران واقع شده است.
آدرس زندان هارون الرشید مشهد
برای رسیدن به زندان هارونیه یا شهر قدیم هارونیه در شهر مشهد، ابتدا از بلوار ملک آباد یا بلوار وکیل آباد به میدان آزادی یا همان میدان پارک ملت مشهد بروید، سپس با ورود به سمت میدان استقلال در ادامه‌ی مسیر وارد جاده مشهد به چناران شوید، در کیلومتر ۲۰ جاده چناران از سمت مشهد با تابلوی شهر توس و آرامگاه فردوسی روبرو خواهید شد، سپس وبه سمت راست بپیچید و مسیر ۳ کیلومتری را تا بلوار بهارستان، درست یک کیلومتر قبل از مقبره فردوسی در بلوار شاهنامه به این مجموعه تاریخی خواهید رسید، با کمک نقشه زندان هارونیه در ابتدای مطلب، خیلی اسان این مجموعه تاریخی را با کمک نقشه بلد، نشان یا گوگل مپ از هر منطقه شهر مشهد یا هتل محل اقامتتان مسیریابی کنید.
- آدرس زندان هارونیه مشهد: میدان آزادی، کیلومتر ۲۰ جاده مشهد به سمت چناران، سمت راست، بلوار بهارستان، بلوار شاهنامه، شهر قدیم هارونیه
بنای هارونیه مشهد با مترو و اتوبوس
همچنین با توجچه به ترافیک همیشگی این مسیر توریستی در مشهد، توصیه می‌کنیم ابتدا با مترو خط یک مشهد در ایتسگاه آزادی پیاده شوید، سپس از آن ایستگاه با اتوبوس خط ۲۰۲ در پایانه آزادی یا سوار شدن بر تاکسی‌های شهر تاریخی توس به این مجموعه تاریخی مراجعه کنید، دقت کنید ایستگاه مترو تا این محل چیزی حدود ۴۵ دقیقه مسافت دارد که اگر حوصله شلوغی ندارید، برنامه مشهدگردی خود را در روزهای غیر تعطیل یا صبح جمعه تنظیم کنید.
گنبد هارونیه
این سازه تاریخی در بالاترین نقطه توس قرار دارد و از هر نقطه‌ای قابل رویت می‌باشد، اهمیت و معماری زیبای این مکان به قدری بود که در سال ۱۳۱۰ شمسی با شماره ۱۷۳ به فهرست میراث ملی ایران افزوده گردید، اما این شروع کار بود و با تحقیقات دانشمندان این بقعه به امام غزالی نسبت داده شد که از همین رو دوباره در سال ۱۳۸۲ شمسی با شماره ۸۹۴۴ به فهرست میراث ملی اضافه شد. البته آرامگاه امام محمد غزالی اصلی در سال ۱۳۹۸ خورشیدی در شمال غربی مجموعه آرامگاه فردوسی کشف شد و عده‌ای عقیده دارند آرامگاه این عالم صوفی اسلامی آنجاست.
تاریخچه بنای هارونیه
قدمت بنای هارونیه مشهد به دوران حکومت ایلخانیان در ایران بر می‌گردد، برخی از اسناد آن را به قرن هفتم قمری و برخی آن را به قبل از ورود اسلام نسبت می‌دهند، خود مردم مشهد این مکان را به هارون ارشید نسبت می‌دهند که البته از بیخ و بن این مورد اشتباه می‌باشد، هارون در سال ۱۷۳ قمری در بین راه نیشابور و با یک بیماری واگیردار از بین رفت.
زندان هارونیه مشهد
از آنجایی که معماری این مکان، شباهت زیادی به یک زندان دارد، برخی تاریخ‌دانان اینجا را به عنوان زندان هارون الرشید نسبت می‌دهند که در بین گردشگران شهرت زیادی دارد، معماری این بنا یکی از دلایلی می‌باشد که قدمت آن را به قرن هفتم نسبت می‌دهند، معماری آذری ویژه دوره حکومت سلجوقیان و تیموریان بوده که شباهت فراوانی به معماری دوره ساسانیان هم دارد، خود بومیان خراسان رضوی این محل را با نام‌های بقعه هارون، گنبد هارون، زندان هارون می‌شناسند که امروزه زیر نظر اداره میراث فرهنگی مشهد مقدس می‌باشد.
بفعه هارونیه امام محمد غزالی
همانطور که در ابتدای مقاله عنوان شد مردم و گردشگران روایت های زیادی از این محل رازآلود بیان می‌کنند، برخی می گویند این محل زندان هارون بوده و برخی دیگر این محل را آتشکده زرتشتی مربوط به پیش از اسلام می‌دانند، مهم ترین روایت این است که گنبد هارونیه محل دفن امام غزالی بوده چون هیچ شباهتی به یک زندان و مکانی عربی ندارد. البته مقبره اصلی امام محمد غزالی در شمال ارگ تاریخی کهندژ و شهر تاریخی توس قرار دارد که ۲ کیلومتر تا این محل فاصله دارد.
در دیگر داستان غیر موثق این بقعه تاریخی را محل صوفیان متعصب در قرن های ۵ تا ۸ هجری قمری می‌دانند و همچنین مکانی برای برگزاری کلاس‌های تدریس صوفی‌گری در آن سال‌ها که همه این‌ها داستان‌هایی غیر مستند هستند و بیش از نیمی از تاریخ دانان آن را محل دفن امام غزالی می‌دانند. محمد غزالی از اهالی تصوف معروف قرن پنجم در شهر توس بددنیا آمد و در طول زندگی‌اش در شهرهای نیشابور، بغداد، گرگان و توس زندگی کرد و محل دقیق دفن آن دارای ابهام زیادیست.
ساختمان هارونیه مشهد
معماری ساختمان هارونیه مشهد که از تصاویر هوایی کاملا مربع شکل بوده و در ابعاد ۲۰*۲۸ متر بدون استفاده از هیچ کاشی‌کاری می‌باشد، استفاده از آجرهای خشتی، ایجاد ۴ منطقه شاه‌نشین و ۳ اتاق همه و همه معماری آذری را نشان می‌دهند، همچنین در بخش‌های داخلی سازه قسمت‌هایی نورگیر زیبا دیده می‌شود که برای روشنایی در طول روز استفاده می‌شدند.
بقایای شهر قدیم هارونیه
بقایای شهر قدیم هارونیه که توسط باستان شناسان ایرانی و خارجی کشف شد را می‌توانید کمی پایین‌تر از بنای هارونیه یا گنبد هارونیه مشاهده کنید، برخی اینجا را به محل حکومت و زندگی هارون الرشید نسبت می‌دهند و عده‌ای هم اینجا را یک آتشکده زرتشتی باستانی می‌دانند که برای هر دو، اسناد چندانی در دست نیست، در هنگام مراجعه به گنبد هارونیه مشهد در نزدیک آرامگاه فردوسی شما با بخش های دیدنی فراوانی روبرو می شود که در ادامه تک به تک معرفی می شوند :
گند هارونیه؛ بنایی آجری در ۲۲ کیلومتری مشهد
گنبد هارونیه در واقع یک بنایی آجری در ۲۲ کیلومتری مشهد و نزدیک مقبره فردوسی در محل شهر قدیم توس با اسامی زیادی در بین گردشگران شناخته می‌شود، ورودی گنبد هارونیه کی محل برای بیرون آوردن کفش‌ها تعبیه شده که ارتفاع آن تا زیر قوس به ۱۵ متر می‌رسد، عرض این ورودی ۸ متر بوده که تا درب ورودی ۳ متر فاصله دارد، بیشترین مصالحی که در ساخت این قسمت استفاده شده شامل آجرهای خشتی، گچ و ملات ساده هستند.
از زیباترین بخش‌های دیدنی این جاذبه گردشگری مشهد گنبد آن است، این گنبد از بالاترین نقطه خود ۲۶ متر تا سطح زمین فاصله دارد که در نوع خود اثری شگرف در تاریخ ایران بشمار می‌رود، بازدید و ثبت تصاویر از این گنبد را در برنامه گردشگری خود قرار دهید. این گنبد فیروزه‌ای رنگ، شباهت زیادی به گنبد سلطانیه زنجان دارد که البته به وسعت آن گنبد زنجان که ثبت میراث جهانی یونسکوست، نیست.
داخل بقعه هارونیه
ساختمان هارونیه شامل سه طبقه و سه اتاق فرعی می‌باشد، یکی از این طبقات با عنوان سرداب مجموعه ساخته شده تا در روزهای گرم سال هوای داخل را همانند بادگیرهای یزد خنک کند، در ۴ گوشه سازه ۴ راه پله پیچ در پیچ طراحی شده که به طبقات بالا دسترسی دارند.
در مجموع اتاق ها، پنجره ها،نورگیرها و گنبد این مجموعه کاملا با اصول معماری مقرنس کاری شده اند که جلوه ای با شکوه به خود گرفته اند، در کف ساختمان موزائیک های تاریخی قرار دارد و دیوارهای داخلی آن فاقد هر گونه نقوش مینیاتوری و غیره هستند.
امکانات گنبد هارونیه
برای رفاه حال گردشگران در این منطقه و اطراف آن سرویس بهداشتی، تاکسی سرویس، اطلاعات، راهنمای گردشگری، غرفه صنایع دستی، فروشگاه و صندلی استراحت تعبیه شده است. از جاهای دیدنی نزدیک گنبد هارونیه که توصیه می‌کنیم حتما از آن‌ها بازدید کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرامگاه فردوسی در ۱ کیلومتری
- موزه توس در ۱.۱ کیلومتری داخل محوطه مقبره فردوسی
- آرامگاه محمدرضا شجریان داخل محوطه مقبره فردوسی
- آرامگاه استاد مهدی اخوان ثالث داخل محوطه مجموعه مقبره فردوسی
- آرامگاه محمد غزالی در ۲.۶ کیلومتری شمال غربی این مکان
- شهر تاریخی توس و ارگ کهندژ در ۱.۵ کیلومتری شمال غربی بنای هارونیه
- پارک جلوخان آرامگاه فردوسی در ۸۰۰ متری بنای هارونیه
- تعدادی کافه رستوران، لوکیشن عکاسی، غرفه صنایع دستی، کتابخانه فردوسی و فضای سبز در مجموعه آرامگاه فردوسی قرار دارد.
چگونه به گنبد هارونیه بروم؟
برای مراجعه به این جاذبه تاریخی در شهر مشهد با اتوبوس‌های شماره ۲۰۲ میدان فردوسی در ایستگاه شاهنامه شماره ۶۳ از آن پیاده شوید تا با کمی پیاده روی به ورودی هارونیه برسید، چنانچه دارای خودروی شخصی هستید آدرس بالا را دنبال کنید.
بیشتر بخوانید
