شهر مهاباد یا ساوجبلاغ قدیم شهری کهن و باستانی که مردمان بسیاری از گذشته های خیلی خیلی دور در اینجا سکونت داشتند. این منطقه با اقلیم و آب و هوای مناسب در فصول سرد و گرم و جغرافیای مناسب محلی بسیار خوب برای حضور تمدن های باستان بوده است. این شهر کردنشین با جاذبه های گردشگری، مکان ها و آثار تاریخی و طبیعی دیدنی مسافران و گردشگران بسیاری را جذب می کند. اگر آشنایی کمی با این شهر، مراکز مختلف آن و آثار تاریخی آن دارید ما در این مطلب به معرفی شهر مهاباد پرداختیم.
مهاباد از آن دسته شهرهایی است که زبان مردمش و موقعیت جغرافیایی آن ممکن است در ابتدا گیج‌کننده باشد. پس خودتان را آماده کنید که وقتی کسی از شما پرسید «مهاباد کجاست؟» بدانید که این شهر زیبا در جنوب استان آذربایجان غربی واقع است و مردمانی کُرد زبان دارد. این شهر سرسبز در میان چندین کوه قرار دارد و موقعیت جغرافیایی آن به گونه‌ای است که زمستان‌هایی سوزناک و تابستان‌هایی معتدل و خنک دارد. این شهر کردنشین در دامنه رشته‌کوه لندشیخان آرام گرفته است. در این مقاله به ویژگی‌های منحصربه‌فرد و معرفی جاهای دیدنی مهاباد می‌پردازیم که هوس سفر به این دیار دوست‌داشتنی را به سر همه می‌اندازند!
مهاباد را از دوره رضا شاه به بعد به این نام می شناسند و پیش از آن ساوج یا ساوجبلاغ نام داشت. سووق بلاغ یا سوخ بلاق به ترکی سردچشمه معنا می‌دهد. این روزها «بە خێرهاتن بۆ مەهاباد» تابلویی است که در ورودی شهر مهاباد به گردشگران و مهمانان این شهر خوش‌آمد می‌گوید.
تاریخچه مهاباد
در اواخر حکومت شاه عباس صفوی، در سال ۱۳۰۸ قمری، بداق سلطان که حاکم مکریان بود مرکز حاکمیت خود را به مهاباد منتقل کرد و این سرزمین را با ساخت بناهایی همچون مسجد سرخ یا مسجد سور، پل سرخ یا پردی سور در حافظه تاریخ ماندگار کرد. در سال ۱۹۴۶ میلادی یعنی بیش از ۶۰ سال پیش مهاباد پایتخت جمهوری کردستان به شمار می‌رفت. این منطقه در تاریخ معاصر ایران همواره شاهد کشمکش‌های سیاسی بوده و از این جهت نیز حائز اهمیت است. قدمت این آثار به جا مانده از دوران صفوی در مهاباد به ۴۰۰ سال می‌رسد، اما این همه آن چیزی نیست که قرار است در مهاباد با آن روبرو شوید. بخش مهم و به یاد ماندنی سفر شما احتمالا بازدید از جاهای دیدنی مهاباد خواهد بود؛ جاذبه های طبیعی و بکر همچون رودخانه‌ها، چشمه‌های آب معدنی، غارها و… چشم انتظار طبیعت گردان خوش ذوقند.
جاهای دیدنی مهاباد
مهاباد مکان های تاریخی زیاد و جاذبه های طبیعی گوناگونی را در دل خود دارد . به همین دلیل، یکی از شهرهای غنی کشور به لحاظ فرهنگی و طبیعی محسوب می‌شود. مهاباد در ساحل شرقی رودخانه مهاباد قرار دارد و به دلیل قرار گرفتن در مرکز تلاقی سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، به لحاظ استراتژیک از اهمیت خاصی برخوردار است. همواره میزبان گردشگران زیادی از این شهرها و سایر شهرهای کشور است. همانطور که گفته شد، موقعیت جغرافیایی مهاباد به گونه‌ای است که این شهر پر از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی می باشد. جاذبه‌های مهاباد را می‌توان به دو دسته تاریخی و طبیعی تقسیم کرد.
از جمله جاذبه‌های تاریخی مهاباد می‌توان به مسجد جامع سرخ، مقبره بداق سلطان، حمام تاریخی میرزا رسول و فقرگاه مهاباد اشاره کرد. شهر مهاباد به خاطر پیشینه‌ای که در تاریخ داشته از اولین سکونتگاه‌های بشر به شمار می‌رفته است و آثار باستانی زیادی نیز دارد. گوردخمه سنگی فخریگاه، غار آبی تاریخی سهولان و برده کنته از جمله این آثار است. جاذبه های طبیعی مهاباد یکی دو تا نیست و به همین دلیل می‌توان از آن به عنوان بهشت طبیعت‌گردان آذربایجان غربی یاد کرد. تالاب کانی برازان، دریاچه و جزیره سد مهاباد و گلزار کانی ره‌ش از جاذبه های طبیعی این منطقه به شمار می‌رود.
غار آبی سهولان
سهولان یا کونه کوتر نام غاری است در جنوب شرقی مهاباد. سهولان به کردی یعنی یخبندان و کونه کوتر به معنی لانه کبوتر است. دلیل این نامگذاری هم وجود تعداد زیادی لانه کبوتر در غار است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن در برخی نقاط به ۵۰ متر هم می‌رسد. عمق آب نیز از ۱۳ تا ۵۵ متر گزارش شده است. دمای داخل غار حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه خنک‌تر از هوای بیرون غار است. این غار در طول تاریخ همواره به عنوان پناهگاه، سکونت‌گاه یا محلی برای شکار مورد استفاده قرار می گرفت. غار سهولان که امروزه در فهرست آثار طبیعی و ملی ایران قرار دارد اولین بار به طور رسمی توسط ژاک دمورگان فرانسوی در سال ۱۸۹۰ مورد بازدید قرار گرفت. نقشه‌ای که او از مسیر داخل غار کشید حدود ۶۰ درصد با واقعیت کنونی همخوانی و مطابقت دارد.
در حال حاضر ۲۵۰ متر مسیر خشکی و ۳۰۰ متر مسیر آبی غار کشف شدند. دیرینگی آثار به دست آمده از درون غار به هزاره دوم قبل از میلاد برمی‌گردد. تالار اصلی غار بیش از ۲۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و جای جای غار با قندیل‌های آهکی زیبا آذین شدند.
مسجد جامع مهاباد
شگفت‌انگیزترین و زیباترین اثر تاریخی به جا مانده از دوره صفوی در منطقه غرب و شمال غرب ایران، مسجد جامع مهاباد یا مدرسه شاه سلیمان است که هم اکنون در قلب این شهر قرار گرفته و نماز جمعه‌های شهر در آن برگزار می‌شود. این مسجد یکی از مهمترین بناهای تاریخی شهر و همچنین یکی از جالب‌ترین جاهای دیدنی مهاباد است که با وجود قدیمی بودن، آسیب چندانی به آن وارد نشده است. مسجد جامع که یکی از مهمترین اثرهای اسلامی شهر مهاباد محسوب می‌شود، در زمان حکومت شاه عباس اول صفوی و به هنگام حکمرانی حاکم محلی آن دوران به نام بداق سلطان ساخته شد.
مقبره بداق سلطان
همانطور که گفتیم بداق سلطان که از سرداران شاه عباس بود ساوج بلاغ یا همان مهاباد امروزی را به عنوان مقر حکومت خود انتخاب کرد. او با ساخت کاروانسرا، حمام و مسجد در آبادانی این منطقه کوشید. متاسفانه امروزه به جز بنای مسجد سرخ باقی بناها از بین رفته‌اند. بداق سلطان در سال ۱۰۱۲ هجری قمری حوالی ایروان کشته شد. جسد وی در مقبره‌ای در گورستان ساوج بلاغ به خاک سپرده شد. این مقبره سنگی کوچک مستطیلی با طاق‌نماهایی در جدار خارجی متشکل از دو بخش با دو گنبد است.
گور دخمه سنگی فخریگاه
باستان‌شناسان گوردخمه فخریگاه یا فخریکا را متعلق به هزاره اول قبل از میلاد، یعنی دوره مادها می‌دانند. برخی معتقدند این گوردخمه از آن فرورتیش پدر دیاکو است. این گوردخمه در دشت اگریقاش یا اندرقاش واقع است، دو ستون دارد که پاستون های آنها را به شکل مکعب تراشیدند. ستون‌های جلوی ایوان و داخل مقبره به مرور از بین رفتند و تنها سرستون‌ها و پاستون ها باقی مانده‌اند. در یکی از دو اتاق مقبره ۳ قبر مستطیل شکل وجود دارد. یک قبر بزرگ افقی و دو قبر کوچک عمودی. قبرهای این گوردخمه به عمق ۵۰ سانتی‌متر در سنگ تراشیده شده است.
تالاب کانی برازان
این تالاب از آن جهت اهمیت دارد که به عنوان نخستین سایت پرنده‌نگری ایران معرفی شد. تالاب کانی برازان بیش از ۹۰۷ هکتار وسعت دارد و در شمال مهاباد واقع است. رودخانه مهاباد در مسیر خود به سمت دریاچه ارومیه این تالاب را سیراب می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم اگر قصد دیدن این تالاب را دارید ترجیحا یک دوربین دوچشمی همراه داشته باشید تا از لذت دیدن پرندگانی چون اردک سرسفید، اردک مرمری، قو، پلیکان، فلامینگو، حواصیل و عقاب تالابی بی‌بهره نمانید.
کلام آخر
اگر هنوز به مهاباد نرفته‌اید بازدید از جاهای دیدنی مهاباد را در برنامه سفر بهار یا تابستان امسال بگنجانید. بی‌شک دیدنی‌های نگین آذربایجان غربی هر طبیعت‌گردی را سر ذوق خواهد آورد. علاوه بر این‌ها ملاقات با مردم خونگرم این شهر سفر شما را خاطره‌انگیزتر و به یادماندنی می‌کند، پیشنهاد داریم برای کسب اطلاعات تکمیلی مقاله های از مهاباد چی بخریم؟ و بازارچه های مرزی مهاباد را هم مطالعه فرمایید.
سوغات اصلی مهاباد صنایع دستی این شهر است. از قالی و جاجیم و گلیم و منجوق‌دوزی و پولک‌دوزی و سکه‌دوزی که هنر زنان این سرزمین است تا خراطی و چاقو سازی که مردان مهابادی در آن تبحر خاصی دارند. خرید سوغاتی علاوه بر اینکه خاطره سفر شما را ماندگار می‌کند چرخ اقتصاد این شهر را نیز می‌گرداند و به مرور منجر به توسعه گردشگری در این شهر زیبا می‌شود.
بیشتر بخوانید
