حسینیه اعظم زنجان یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی و همچنین یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر زنجان و حتی شاید بتوان گفت ایران می باشد. در این حسینیه هر ساله در ماه محرم مراسم عزاداری امام حسین (ع) را با جمعیت کثیری از علاقمندان به اهل بیت برگزار می شود.
در حسینیه اعظم زنجان مراسم مختلفی چون سوگواری ابوالفضل عباس، مراسم شیرخوارگان حسینی با حضور بسیاری از زنان و بانوان شهر به همراه نوزادانشان برگزار می گردد. گهواره گردانی یکی از مراسم جالب توجه در این حسینیه است که در آن یک گهواره در میان مادران و زنان دست به دست می چرخد.
تاریخچه حسینیه اعظم زنجان
در مورد تاریخچه حسینیه و مراسمی که در این مکان‌ها صورت می گیرد، مدارک و اسناد متعددی وجود دارد که بیانگر اصالت و قدمت این مکان می باشد. با توجه به این اسناد قدمت حسینیه اعظم زنجان به دوران صوفیان بر می گردد. در مورد تاریخچه و قدمت . مسجد حسینیه زنجان، چندین سند مکتوب وجود دارد که قدمت آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهد که عبارتند از:
کتاب تاریخ دارالعرفان خمسه
کتاب تاریخ دارالعرفان خمسه شاید یکی از قدیمی‌ترین منابعی باشد که در آن نام حسینیه اعظم زنجان ذکر شده است. این کتاب که توسط رستم الحکما نوشته شده است حاوی مطالبیست که تاریخچه‌ی این مکان مذهبی را از دوران نادرشاه و حتی پیش از آن اعلام می کند.
علم فلزی تاریخی
اسناد دیگری که در مورد تاریخچه‌ی حسینیه اعظم زنجان مورد توجه قرار گرفته، علم فلزی تاریخی است که از وسایل قدیمی و تاریخی حسینیه می باشد. بر روی این علم که به نام علم اصلی شناخته می شود، تاریخ ساخت آن یعنی سال ۱۲۲۱ هجری قمری حک شده است.
وقف نامه ها
دو سند مکتوب با عنوان وقف نامه وجود دارند که به لحاظ تاریخی اهمیت زیادی دارند، در این دو وقف نامه که نام حسینیه اعظم زنجان در آنها آورده شده، یکی متعلق به سال ۱۲۹۵ هجری قمری و دیگری مربوط به سال ۱۳۲۲ هجری قمری می باشد. در این دو وقف نامه اسامی خیرین و افرادی که این اسناد رو تایید کرده اند، بیان شده است.
سنگ نوشته حسینیه اعظم
اما یکی از اسناد مهم که به وضوح می توان به آن استناد کرد، سنگ نوشته‌ی حسینیه اعظم است. بر روی این سنگ نوشته و در زیر اشعار آن تاریخ ۱۲۶۱ هجری قمری دیده می شود. جالبست بدانید به گفته‌‌ی مورخان این تاریخ بیانگر زمان تعمیر و بازسازی مسجد و فضاهای عمومی حسینیه می باشد و به عبارتی دیگر این بنا پیش از این تاریخ احداث شده است.
اسناد شفاهی
در کنار اسناد مکتوب، اسناد دیگری به نام اسناد شفاهی وجود دارند که تاریخچه‌ی حسنیه اعظم زنجان را عنوان می کنند. بیشتر افراد کهن سال و اهالی شهر زنجان روایت‌های جالبی در مورد فعالیت این حسینیه در سال‌های دور دارند که شنیدنی هستند.
بخشهای حسینیه اعظم زنجان
حسینیه اعظم زنجان توانسته با کمک خیرین بخشهای مختلفی مانند کتابخانه، شبستان‌های مختلف، دارالشفا، صندوق قرض الحسنه و.. ایجاد نماید.
- دارالشفاء حسینیه اعظم زنجان: این درمانگاه در فضایی به وسعت ۱۰۰۰ مترمربع با ارائه خدمات پزشک عمومی، دندانپزشکی و خدمات اولیه پزشکی با تعرفه پایین‌تر از علوم پزشکی به مردم خدمت‌رسانی می‌کند. علاوه بر این، همه‌ساله در ماه محرم برای ۱۵ روز خدمات رایگان به اقشار مختلف، خصوصا قشر آسیب‌پذیر جامعه ارائه می‌شود.
- صندوق قرض‌الحسنه سیدالشهدا (ع): این صندوق در مهرماه ۱۳۸۰ افتتاح شد و تاکنون بیش از ۱۲ هزار حساب پس‌انداز در آن افتتاح و حدود ۲۰ هزار فقره وام اعطا شده است.
- کتابخانه سیدالشهدا(ع): این کتابخانه با ۲۱ هزار جلد کتاب با موضوع کلیات، فلسفه، روانشناسی، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنری، ادبیات، تاریخ و جغرافیا در اختیار اعضا و عموم مردم قرار دارد.
- حمام حسینیه اعظم: این حمام یکی از حمام‌های تاریخی زنجان است که کتیبه سنگی به‌جامانده، تاریخ اتمام بنا را سال ۱۲۹۲ هجری قمری و بانی آن را ملک التجار نشان می‌دهد. حمام مذکور در تاریخ ۲۳ مردادماه سال ۱۳۸۷ به شماره ۲۳۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. حمام تاریخی حسینیه زنجان قرار بود که در سال ۱۴۰۰ مورد مرمت قرار بگیرد و پس از آن به موزه تعزیه تبدیل شود.
