حمام شیخ بهائی یکی از شاهکارهای معماری و مهندسی ایران و از جاذبه های گردشگری شهر اصفهان می باشد. این حمام رمزآلود و اسرار آمیز میراثی بسیار ارزشمند از دانشمندی فرهیخته و بزرگ به نام شیخ بهائی است.
ویژگی ها
این حمام که یکی از حمام های تاریخی ایران است، در روزگار صفویان و به دستور شاه عباس احداث شد. آنچه که این حمام را از سایر حمام ها متمایز می کند، طراحی و ساخت فضا و سیستم گرمایشی آن است. در واقع ساختار این مکان به گونه ای طراحی شده که آب مورد نیاز برای حمام تنها با یک شعله ی شمع گرم شود.
هنوز دانشمندان نتوانسته‌اند به طور کامل معمای روشن بودن همیشگی شمعی که مخزن این حمام را گرم می کرد، کشف کنند. متاسفانه این شعله امروزه خاموش شده است.
معماری
حمام شیخ بهائی شباهت زیادی به سایر حمام های قدیمی دارد و فقط در نوع آتش خانه و تامین منبع سوخت و نحوه گرم شدن آب متفاوت هستند. این گرمابه دارای دو سربینه بزرگ متعلق به زنان و مردان، استخر و تعدادی خزینه و آب انبار می باشد.
راز حمام
تاکنون تحقیقات بسیاری برای کشف معمای گرم شدن حمام شیخ بهائی انجام شده است. در طی این تحقیقات، سیستم سفالی لوله‌کشی زیر بنا کشف شد که حدفاصل آبریزگاه مسجد جامع و حمام واقع شده بود. این کشف منجر به تشخیص جدیدی شد. محققان به این نتیجه رسیدند که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی به مشعل خزینه حمام هدایت می‌شد و به‌عنوان منبع گرما در مشعل می‌سوخت.
البته نظریه دیگری نیز ارائه شده است مبنی بر اینکه این گازها را مستقیما از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع‌آوری می‌کردند و مورد استفاده قرار می‌دادند. تولید گاز از طریق فاضلاب که با نام بیوگاز شهرت دارد، امروزه در کشورهای پیشرفته، در تهیه سوخت استفاده می‌شود.
همچنین با توجه به موقعیت حمام شیخ بهائی در کنار عصارخانه جماله اصفهان، برخی به این نتیجه رسیدند که احتمالا سوخت حمام از طریق روغن عصارخانه تامین می‌شد. اما نظریات ارائه شده در مورد تامین سوخت حمام قانع کننده نبودند. در دهه‌های اخیر تحقیقاتی روی این حمام صورت گرفت.
در راستای این تحقیقات، یک مخترع از اهالی مشهد، تلاش بر شبیه‌سازی حمام کرد تا از این طریق بتواند راز آن را مشخص کند. پس از تحقیقات، این مخترع اعلام کرد منبع آب این گرمابه از طلا است و با توجه به اینکه طلا، رساناترین فلز انتقال گرما محسوب می‌شود، با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می‌شد. این مخترع با شبیه‌سازی حمام، توانست دو نشان طلا از سوئیس و مسکو در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ دریافت کند. به‌دلیل ارزشمندی طلا، این تئوری به‌طور قطعی تایید نشد تا از سرقت احتمالی منبع جلوگیری شود.
دلیل خاموش شدن شمع
آب دیگ های این حمام تا اواسط دوره پهلوی با شعله شمع به جوش می آمد. اما اکنون این سیستم کارآیی ندارد زیرا تعدادی از محققان خارجی در زمان صفویه و قاجار برای پی بردن به راز شمع، بخشی از سازه اصلی را تخریب و پس از آن شمع خاموش شد.
آدرس
حمام شیخ بهائی در خیابان عبدالرزاق اصفهان، کوچه شیخ بهائی و حد فاصل مسجد جامع و هارونیه، در بازار کهنه قرار دارد.
سخن پایانی
حمام شیخ بهائی یک اثر تاریخی بسیار گرانبهاست که متاسفانه بی توجهی در گذشته باعث تخریب قسمت هایی از آن شد. بازدید از این مکان تاریخی منحصربفرد برای گردشگران بسیار جذاب و هیجان آور است.
بیشتر بخوانید
